پربازدیدترین مطالب
در جلسه دفاع از پایان نامه به چه سوالاتی پاسخ می دهیم؟

برای جلسه دفاع آماده شوید

پس از تائید استاد راهنما و هیئت‌داوران روز دفاع از پایان نامه مشخص می‌شود.  اعضا هیئت‌داوران در هر دانشگاه بر اساس قوانین خاصی تعیین می‌شود. احتمالاً تعدادی از داوران شما در جلسه دفاع با داوران پروپوزال یکی خواهند بود.

جلسه دفاع مهم‌ترین بخش در فرآیند گرفتن مدرک کارشناسی ارشد یا  دکتری ست. شما در این بخش یاد می‌گیرید که نتایج تلاش‌های چندساله خود را ارائه کنید و آن را بیان کنید و آن را در یک محیط علمی به بحث بگذارید.

جلسه دفاع دو بخش اصلی دارد. بخش اول ارائه کار توسط دانشجو است و بخش دوم پرسش و پاسخ هیئت‌داوران و گاهی سایر حضار در مورد این ارائه.

ارائه شفاهی:

ارائه شفاهی مهم‌ترین فرصت شما برای نمایش دادن توانایی‌های شماست. تمرکز این بخش باید بر یافته‌های شما و پیشنهاد‌های شما باشد. بر روی نتیجه‌ای که از انجام این تحقیق گرفته‌اید. به‌عنوان نمونه برای یک ارائه ۳۰ دقیقه‌ای زمان‌بندی می‌تواند به‌صورت زیر باشد:

  • بیان اهداف تحقیق : ۲ دقیقه
  • مرور ادبیات و بیان ساختار کلی کار : ۵ دقیقه
  • بیان روش : ۵ دقیقه
  • یافته‌ها: ۱۰ دقیقه
  • نتیجه‌گیری و توصیه‌ها : ۵ دقیقه

در خانه بارها و بارها تمرین کنید. تمرین کردن به شما کمک می‌کند که بتوانید در زمان مطلوب ارائه خود را انجام دهید و بدون تکیه به یادداشت صحبت کنید. بهترین ارائه‌هایی که من دیده‌ام ارائه کسانی است که بدون نگاه به یادداشت‌هایشان و با کلماتی که همان موقع به ذهنشان می‌رسد ارائه خود را انجام می‌دهند.

نکات مهم:

  1. از رئیس جلسه درباره مدت‌زمانی که برای ارائه دارید و زمان احتمالی سؤالات بپرسید. بر اساس آن اسلایدهایتان را آماده کنید. حتماً روی اسلایدها تمرین داشته باشید و مطمئن شوید که از زمانی که برایتان در نظر گرفته‌اند عدول نمی‌کنید. تعداد اسلایدهای کافی داشته باشید و ارائه خود را چند بار تمرین کنید. شما باید بتوانید بدون نگاه کردن به اسلایدها ارائه کنید و روند کلی آن‌ها را بدانید.
  2. در مورد شرح نظریه تز خود کاملاً شفاف و واضح باشید. با تکمیل کردن این جمله که: هدف از این تز این است که :
  3. شما تنها سهمی کوچک در پیشبرد دانش دارید و نمی‌توانید یک مسئله بزرگ را تنها در یک تز حل کنید. پس در بیان نظریه تز خود مشخص و دقیق باشید.
  4. هیچ‌کس از شما انتظار ندارد که همه‌چیز را در طول دفاع خود بدانید. پس اگر جواب سؤالی را نمی‌دانید بگویید نمی‌دانم. البته می‌توانید این نمی‌دانم را به شکل هنرمندانه‌ای اجرا کنید.
  5. هیچ‌وقت بلوف نزنید. اساتید و داوران درجا آن را متوجه می‌شوند. پس اگر جواب سؤالی را نمی‌دانید سعی کنید با زیرکی کار را جلو ببرید.
  6. اگر سؤالی را متوجه نمی‌شوید از داور بخواهید که آن را واضح‌تر بیان کند.
  7. قبل از دفاع پروپوزال یا نهایی خود، ارائه را با یک یا چند نفر تمرین کنید. از آن‌ها بخواهید که ایرادات و فضاهای خالی استدلال شما را پیدا کنند و آن را پر کنید. بهتر است کسی که با او تمرین می‌کنید از موضوع تز شما سررشته‌ای داشته باشد. اما اگر این‌طور نباشد بازهم تمرین با دیگری بسیار مفید خواهد بود.
  8. در مورد نقاط ضعف کار خود با استاد راهنما صحبت کنید. درصورتی‌که سؤالی در مورد نقاط ضعف کار پیش بیاید این صحبت‌ها بسیار به شما کمک خواهد کرد.
  9. به خاطر داشته باشید که شما بیشتر ازآنچه تصور می‌کنید اطلاعات دارید. زمانی که شما در مرحله دفاع هستید تسلط خوبی روی ادبیات گذشته دارید. احتمالاً هیچ‌کس به‌اندازه شما درباره موضوع تز شما اطلاعات ندارد.
  10. اگر از شما خواسته شد که اصلاحاتی انجام دهید. در مورد آن با دقت بحث کنید که واضح شود و زمان موردنظر داوران را در این مورد بپرسید.

در ادامه به سؤالاتی اشاره می‌کنم که معمولاً در جلسه دفاع از تز یا پروپوزال تکرار می‌شوند. اگر برای این‌ها جواب داشته باشید پیشاپیش بخش عمده‌ای از کار را انجام داده‌اید. به شما تبریک می‌گویم.

سوال هایی که در دفاع تز یا پروپوزال با آن‌ها روبرو می‌شوید:

  1. آیا می‌توانی تزت را در پنج دقیقه خلاصه کنی؟
  2. آیا می‌توانی تزت را در یک جمله خلاصه کنی؟
  3. چه چیزی باعث شد یا انگیزه شد که این تحقیق را انجام دهید؟
  4. مهم‌ترین موضوعات یا موانع یا فضاهای خالی در این زمینه تحقیقاتی چیست‌اند؟
  5. تز شما در مورد کدام‌یک از این‌هاست؟
  6. چرا مسئله‌ای که شما آن را حل کرده‌ای ارزش حل کردن را دارد؟
  7. چه کسی بیشترین تأثیر را در پیشبرد این دانش در عمل و تئوری دارد؟
  8. سه تا مقاله اصلی که بیشترین ارتباط را با تز شما دارند کدام هستند؟
  9. چه کار انتشاریافته‌ای بیشترین قرابت را با کار شما دارد؟
  10. کار شما چطور تازه یا بدیع به نظر می‌رسد؟
  11. یافته‌های اخیر اصلی در این زمینه چه چیزهایی هستند؟
  12. سؤال تحقیق شما چه طور پدیدار شد؟
  13. تصمیمات اصلی و حیاتی تعیین‌کننده مسیر تحقیق شما کدام هستند؟

سؤال‌هایی که فقط در دفاع تز پرسیده می‌شود:

  1. چرا از این روش تحقیق استفاده کردی؟ چه چیزی از آن به دست آوردی؟
  2. روش‌های جایگزین چه چیزهایی بودند؟
  3. محدودیت‌های این روش چه چیزهایی بودند؟
  4. یافته‌های کلیدی خود را به‌صورت خلاصه بگو
  5. کدام‌یک از یافته‌ها جالب‌تر است و چرا
  6. چطور یافته‌های شما با ادبیات در این زمینه مرتبط هستند
  7. از کجا می‌فهمی که یافته‌های شما به لحاظ آماری مهم هستند؟
  8. ضعیف‌ترین یا قوی‌ترین بخش کار شما کدام بخش‌ها هستند؟
  9. کاربردهای عملی کار شما کجاست؟
  10. ارتباط کار شما با محقق‌های دیگر چیست؟
  11. قصد دارید کدام جنبه‌های کارتان را منتشر کنید و کجا؟ یا کدام جنبه‌ها را منتشر کرده‌اید؟
  12. اثر کار شما روی پیشبرد دانش چیست؟
  13. مهم‌ترین چیزی که به آن دست‌یافته‌اید چیست؟
  14. از فرآیند انجام دکتری چه چیزهایی یاد گرفتید؟
  15. چه حیطه‌هایی را برای ادامه کار پیشنهاد می‌کنید؟
  16. اگر کسی بخواهد در این زمینه تحقیق کند چه توصیه‌ای به او می‌کنید؟
  17. و در آخر چه‌کاری انجام داده‌اید که استحقاق گرفتن دکتری یا کارشناسی ارشد را داشته باشید؟

۱۷ پاسخ

  1. سلام خیلی خوب و آموزنده بود اما به یه بخش های مهم میشه گفت اشاره ای نکردید!
    بطور مثال ابتدا اساتید داور هر دانشجویی که در روز دفاع حضور پیدا میکند برای دفاع ابتدا او را محک میزنند که آیا کار تحقیقی را خود انجام داده است؟ یا به عزیزان خدمات کامپیوتری مراجعه کرده!!!
    و خودم در چندین جلسه دفاع شرکت کرده ام بیشترین سوألات ابتدا از بخش آماری است مثلا میگویند چرا از رگرسیون استفاده کردی؟ چرا در این بخش از پیرسون استفاده کردی؟ و در بخش قبل از اسپرمن؟ تفاوت این دو بخش چی بود؟ و امثال این سوأل
    مثلا میگویند سوال ۱۳ پرسشنامه ی شما سوأل راجع به مباحث جنسی است چطور یک کودک ۷ ساله جواب این سوأل را در همه ی پرسشنامه های شما داده است؟
    یا مثلا میکویند نحوه ی بدست آوردن جواب sig رو توضیح بدید فرضیه صفر چرا رد شده است؟
    شاید توضیحاتم کمی ساده انگارانه باشد ولی چیزی که من دیدم همیناست!
    اکثرأ اساتید به دانشجو بد بین هستند چون الان دانشجو های دانشگاه های بزرگ. هم گاهی به بقیه میدهند کار پایان نامه شان را!

    1. خیلی متشکرم از شماو از نظر ارزشمند شما.
      آنچه می فرمایید صحیح است. به طور کلی پیش فرض ما این بود که دانشجو خودش پژوهش انجام داده است و قاعدتا جواب این سوال ها را می داند. اما اگر غیر از این باشد فرمایش شما کاملا درست است.

    2. اینایی که شما فرمودید همه سوالای آماری بودن و من به شخصه خودم کامل فصل ۴ رو دادم بیرون برام انجام دادن چون کار من آمار نیست و spssبلد نیستم. مطمینا داورها هم این مسیله رو درک میکنن و سوالای این مدلی نمیپرسن.

  2. سلام خیلى متشکر از اطلاعات عالى که در اختیار ما قرار دادید،میشه لطفا چندتا سوال که مربوط به خودِ پایان نامه هست،مثل سوالات آمارى که چرا از رگرسیون استفاده کردى؟ و ….. رو هم بگذارید

  3. سلام و با تشکر از مطالب مفیدتان. با توجه به اوضاع پیش آمده. (کرونا) اکثر جلسات غیر حضوری برگزار می شود و وقت بسیار محدود است. اگر لطف کنید بصورت سرفصل مطالبی را که ضرورتا در ارائه جلسه دفاع باید بگنجانیم، بیان کنید.
    با تشکر از توجه شما

    1. سلام. متشکرم از این که نظرتون رو با ما مطرح کردید. سعی میکنیم این کار رو انجام بدهیم.

    2. سلام وقت بخیر، من ماه بعد پروپوزال دکتری دفاع خواهم کرد ، سوالاتی که در جلسه دفاع پروپوزال می‌پرسن کدام‌ها هستن

  4. با سلام من ارشد زبان انگلیسی دارم تموم میکنم دفاع دارم میشه انگلیسی بعضی سوالارو هم بذارین

    1. سلام دوست عزیز و متشکرم از نظرتون. این موضوع وابسته به موضوع پایان نامه هر کس متفاوت هست.

    1. سلام دوست عزیز و با تشکر از این که نظرتون رو با ما مطرح کردید. پاسخ سوالات رو باید با توجه به متن پایان نامه و پژوهشی که انجام شده آماده کرد. اما تلاش میکنیم سوالات را به صورت کلی آماده کنیم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *